【立委按】上一节论的是世界语的高度规则性。这节想说的是,模糊性为灵活性提供了空间。学习世界语的人,没有那么多禁忌和清规戒律。语言表达是思想的反映。一来思想本身具有某种模糊性,二来细节的精细与否不必影响主旨的表达,三来不同母语背景的人在语言手段的倾向性上有不同的偏好,因此,语言设计中允许界限模糊是一种利用手段的包容,来容纳更多使用者的良好策略。
都说世界语是黏合语,但我们同时也看到,所谓黏合(典型的代表是土耳其语和日语),其实与合成(中文造词的主要手段)也差不多,就是把语素添加在一起,只要添加以后的复合概念可以传达出去(只要 make sense),就达到了造词的目的。不设置句法和词法过多的人为规范,允许语言形式的灵活自由组合,让人类共同的常识来决定语言组合(无论组词还是造句、造短语)是否可以达到交流的实现。文法不过10来条原则性大纲,其余基本可以实现无为而治。
纯粹从设计来看,世界语其实没有必要用助动词 EST-(相当于英语的时态助动词 be/have),这个唯一的必须有形态变化的功能小词。刚好这个助动词又是系动词(“是”),这就导致了自然语言同样的歧义问题。(当然,与自然语言如英语类似,把系动词当成助动词用来构造复杂谓语,其好处是使得母语为这些语言的人容易适应世界语的形式。)把 EST- 的助动词用法去掉以后怎样呢?
Mi estas studanta la lingvon -->
(1)Mi as studanta la lingvon
(2)Mi studantas la lingvon
La lingvo estas studata far multaj nun -->
(1)La lingvo as studata far multaj nun
(2)La lingvo studatas far multaj nun
助动词与形态统一,比助动词借用系动词词根外加形态,更加经济、规整,转换起来也更合理,包括转换成综合形式的 studantas / studatas。根本上说 EST- 在构造谓语形式中,没有贡献任何信息量,完全是多余的。它存在的理由就是跟自然语言的类似用法更接近。这当然是一个重要的考量,但它同时带进来歧义的可能性,就不是优点了。但从另一个角度看,所谓歧义也可以看成是形式手段的模糊及由此带来的灵活性。
Li, Ŭej (Wei) 1991. Lingvistikaj trajtoj de la lingvo internacia Esperanto.
In Serta gratulatoria in honorem Juan Rgulo, Vol. IV. pp. 707-723. La Laguna: Universidad de La Laguna
李维,1991:国际语世界语的语言学特征
2. 世界语的灵活性
2.1 世界语模糊了很多语言学概念的界限,包括:
2.1.1 及物动词与不及物动词的界限模糊了:
Mi IRAS. / IRU vian propran voj-ON.
La tuta homaro PAROLOS nur unu lingv-ON. / Mi PAROLAS Esperant-E (en Esperanto / per Esperanto).
2.1.2 直接宾语与间接宾语的界限模糊了:
informi ION al IU / informi IUN pri IO
2.1.3 宾语与状语的界限模糊了:
Mi invitas vin vojaĝi kun mi PEKINON.
2.1.4 词根与词缀(甚至词尾)的界限模糊了,
Kion vi UM-as nun? (angle: What the devil are you doing?)
sekret-ET-o / ET-a sekreto
ANTAŬ-vidi / Sinjorinoj ANTAŬ-u
kred-IND-a / ne-IND-a / IND-igi / sen-IND-ulo
AĈ-ulo / FI-ulo
Mi neniam ŝatas lin, nek IS nek OS.
2.1.5. 后缀与词尾(形态)的界限模糊了:
am-AT-o / am-AT-IN-o
kaj parol-e kaj skrib-e / kaj je parol-AD-o kaj je skrib-AD-o
(kp. angle: both in speak-ING and in writ-ING)
instru-ANTO / instru-ISTO / instru-EMULO // ?? instru-ANO
(Chiu el tiuj vortoj estas tiu, kiu rilatas kun la ago instruado.)
2.1.6 实词词根与功能小词的界限模糊了(如果需要,
JES, mi JES-as vian opinion.
Li TRO ĝojas. --> Li ĝojas TRO-e.
tie --> tie-aj homoj
nur --> la nur-a studento / nur-ul-o / nur-ul-in-o
per --> per-anto
tre --> tre-ege
2.1.7 词组与合成词界限模糊了,尤其表现在介词词组与其相应的副词、
laŭ mia opini-o / miaopini-e
sur la tabl-o / surtabl-e
sur la tabl-on / surtbl-en
la lingvo por homj / porhom-a lingvo (porhomalingvo)
(sed ĉu "porhomlingva" = "porhom-lingva" aŭ "por-homlingva"?)
la reĝimo el la popolo, sub la popolo, inter la popolo, kaj por la popolo
La reĝimo elpopol-OS, subpopol-OS, interpopol-OS kaj porpopol-OS.
Ĉio estu la popolo. / Ĉio porpopolu!
transformi specon laŭ via plaĉo / la laŭplaĉo en speca transformado
zorgi PRI (io) / PRI-zorgi (ion / PRI io)
maŝina tradukado / maŝintraduko
ponta lingvo kaj intera lingvo / pontolingvo kaj interlingvo
2.1.8 谓语与表语的界限模糊了:
Mi ESTAS studant-A. / Mi ESTAS ĝoj-A.
2.1.9. 最后,黏合、合成、派生这些构词手段的界限模糊了(
2.2. 世界语设计了一个万能介词 JE。人们表达思想的时候,
Mi interesiĝis JE tio. / Mi interesiĝis tio-N.
Ni ne scias JE tiu rilato. / Ni ne scias tiurilat-E.
2.3. 世界语一个非常突出的语言学特点是格与词类的功能趋同。
Mi skribas plum-E. / (ruse)
如前所述(见1.1.),
2.4. 世界语的词序足够自由
2.4.1. “我(mi)爱(amas)你(vin)”的表达:
(1) Mi amas vin;
(2) Mi vin amas;
(3) Vin mi amas;
(4) Vin amas mi;
(5) Amas mi vin;
(6) Amas vin mi.
(主谓 宾三个句素的全排列共6种,全部合法。).
2.4.2. 再如:“学习(studantaj)数学(
(1) la homoj studantaj matematikon
(2) la homoj matematikon studantaj
(3) la studantaj matematikon homoj
(Sed: ?? Mi shatas la studant-AN matematik-ON hom-ON.)
(4) ?? la matematikon studantaj homoj
加上连字符显得更规范: la matematikon-studantaj (matematik-studantaj) homoj
2.4.3. ”我(mi)提出(proponita)的 提案(propono)”:
(1) la propono proponita de mi
(2) la propono de me proponita
(3) la de mi proponita propono
(4) la proponita de me propono
(5) la proponita propono de mi
(6) ?? la de mi propono proponita
上组句子除了小词定冠词与介词必须居于短语之首外,
2.4.4. 世界语甚至允许远距离搭配,见著名诗句:
Nun de loko flugu ĝi al loko. (Kp. Nun ĝi flugu de loko al loko.)
Ne al glavo sangonsoifanta, Ĝi la hom-AN tiras famili-ON. (Ĝi tiras la homan familion ne al glavo sangonsoianta.)
当然,上例中的远距离现象也有诗歌不受拘束的特许因素在。
2.5. 世界语的形态系统虽然具有缺陷(见1.1.4.5.),
2.6. 另一个值得提出的是,几乎所有的世界语介词,
【相关】
Lingvistikaj Trajtoj De La Internacia Lingvo Esperanto
立委世界语文章 (1987): 《中国报道:通天塔必将建成》
立委世界语论文(1986): 《国际语到汉语和英语的自动翻译》
立委(1988)《世界科技:世界语到汉语和英语的自动翻译试验》